Δύο γεγονότα στάθηκαν αφορμή για να γράψουμε αυτό το άρθρο. Το πρώτο αφορά τη χώρα της Γεωργίας1, όπου ήρθαν στο φως της δημοσιότητας οι λεγόμενες “φάρμες γυναικών”. Πρόκειται για χώρους όπου γυναίκες κρατούνταν παράνομα υπό καθεστώς αιχμαλωσίας, υποβάλλονταν σε χορήγηση ορμονών και σε μηνιαία αφαίρεση ωαρίων. Το δεύτερο γεγονός αφορά την υπόθεση κυκλώματος με επικεφαλής τον Α. Μακρυγιαννάκη, διευθυντή γυναικολογικής κλινικής στο Ηράκλειο και καθηγητή μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο οποίος συνελήφθη για “εμπόριο βρεφών και ωαρίων”2.
Ίσως αυτές οι ειδήσεις να φαίνονται σαν ασύνδετα περιστατικά σε δύο διαφορετικές χώρες. Η πρώτη παρουσιάζεται στα μίντια ως αυτό που μέσες-άκρες είναι: αποτρόπαια εκμετάλλευση καταναγκαστικής εργασίας. Η δεύτερη μυστικοποιείται πίσω από τον τίτλο “εμπόριο βρεφών”· ως αποτρόπαιη παρουσιάζεται η εμπορευματοποίηση της ιερής ανθρώπινης ζωής, ουδεμία υπόνοια για καταναγκαστική εργασία εδώ. Ωστόσο, παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε: είναι κυκλώματα της αναπαραγωγικής βιομηχανίας που διοικούνται από γιατρούς.
Όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω για την ελληνική περίπτωση, πρόκειται όντως για βιομηχανία και όχι σκέτο εμπόριο, με την αυστηρή έννοια του όρου. Τα μαφιόζικα κυκλώματα της αναπαραγωγής παράγουν το εμπόρευμα (ωάριο, βρέφος) πριν το εμπορευτούν, και για να συμβεί αυτό χρησιμοποιούν εργασία. Η εργασία, φυσικά, στην οποία αναφερόμαστε δεν είναι στα πλαίσια του εργατικού δικαίου, αλλά μιλάμε για καταναγκαστική γυναικεία εργασία υπό συνθήκες εξαθλίωσης.
Επιπλέον, θα εξηγήσουμε πώς η αναπαραγωγική βιομηχανία βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ γιατρών και οργανωμένου εγκλήματος, μέσα από τις Κλινικές Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΚΥΑ). Και για να λειτουργήσει μια τέτοια κλινική, χρειάζεται να βάλει νομοθετικές (και όχι μόνο) πλάτες το κράτος.
1. ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Τι προβλέπει το ελληνικό νομικό πλαίσιο για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ); Οι ΚΥΑ στην Ελλάδα άρχισαν να εμφανίζονται ήδη από τη δεκαετία του ‘80, με πιο οργανωμένη ανάπτυξη κατά την επόμενη δεκαετία. Η δραστηριότητά τους θεσμοθετήθηκε με τον Ν.3089/2002 και, κυρίως, με τον Ν.3305/2005. Ο τελευταίος προβλέπει τόσο τη σύσταση και τη λειτουργία των Μονάδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΜΙΥΑ) όσο και την ίδρυση της Εθνικής Αρχής ΙΥΑ, αρμόδιας για την εποπτεία και τον έλεγχο του τομέα. Με βάση το πλαίσιο αυτό, οι κλινικές προσφέρουν δύο βασικές επιλογές: τη λήψη γενετικού υλικού (ωαρίων) και την παρένθετη μητρότητα.
Όσον αφορά τη διακίνηση ωαρίων, το νομικό πλαίσιο ορίζει ότι θα γίνεται αποκλειστικά άνευ χρηματικού ανταλλάγματος και πως η ταυτότητα των δοτριών θα παραμένει ανώνυμη. Συγκεκριμένα:
“Η ταυτότητα των τρίτων προσώπων που προσφέρουν γενετικό υλικό δεν γνωστοποιείται στους λήπτες, ενώ ιατρικές πληροφορίες τηρούνται σε απόρρητο αρχείο και η πρόσβαση σε αυτές επιτρέπεται μόνο στο τέκνο και μόνο για λόγους που σχετίζονται με την υγεία του. Αντίστοιχα, η ταυτότητα του τέκνου και των γονέων του δεν γνωστοποιείται στους δότες”.3
Αν σκεφτούμε το παραπάνω λίγο διαφορετικά και όχι απλά σαν νομική “προστασία” των δύο πλευρών, η διατήρηση αυτής της ανωνυμίας δημιουργεί το εξής καθεστώς: οι κλινικές αναλαμβάνουν τον ρόλο του μεσάζοντα, “αναγκαστικά”, “λόγω ιατρικού απορρήτου”. Και οι πελάτες τους δεν βλέπουν την άμεση εικόνα του πως παράγεται το προϊόν που (επί της ουσίας) αγοράζουν.
Όσον αφορά την παρένθετη μητρότητα, θεσμοθετήθηκε επίσης με τον Ν.3305/2005. Απαιτείται η έκδοση δικαστικής άδειας και η ύπαρξη συμφωνίας ανάμεσα στη γυναίκα που κυοφορεί και τα άτομα που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί. Η συμφωνία αυτή πρέπει, παρομοίως, να είναι χωρίς χρηματικό αντάλλαγμα. Επιτρέπεται μόνο η κάλυψη των εξόδων που σχετίζονται με την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία, καθώς και η αποζημίωση για τυχόν απώλεια εισοδήματος λόγω αποχής από την εργασία.
2. Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΥΑ
Ας εξετάσουμε όμως τη δομή του συστήματος της ΙΥΑ στην Ελλάδα. Σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Αρχής ΙΥΑ για το 20214, λειτουργούν στη χώρα 59 μονάδες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ορισμένες εκ των οποίων διατηρούν και τράπεζες κρυοσυντήρησης ωαρίων και εμβρύων. Περισσότερες από 30 βρίσκονται στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, οι υπόλοιπες είναι κατανεμημένες στις μεγάλες πόλεις της χώρας (Ηράκλειο, Λάρισα, Ιωάννινα, Πάτρα, κλπ). Με άλλα λόγια, η αναπαραγωγική μπίζνα είναι ευρέως διαθέσιμη σε όλη την επικράτεια με τάσεις περαιτέρω ανάπτυξης.
Η λειτουργία των κλινικών διέπεται από ξεκάθαρες σχέσεις ταξικής ιεραρχίας και καπιταλιστικής εκμετάλλευσης εργατικής δύναμης. Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονται κάποιοι γιατροί, πολλοί εκ των οποίων ιδιαίτερα καταξιωμένοι (πανεπιστημιακοί, ιδιοκτήτες ιδιωτικών ιατρείων και κλινικών). Οι γιατροί έχουν το ρόλο του αφεντικού ή/και του διευθυντή· διαχειρίζονται τις κλινικές προσπαθώντας να εξασφαλίσουν τον ένα και μοναδικό βασικό στόχο: τη μέγιστη δυνατή κερδοφορία. Στην κάτω πλευρά της πυραμίδας, βρίσκονται οι “εθελόντριες”· γυναίκες από τα κατώτερα στρώματα της εργατικής τάξης που βρίσκονται σε ένα καθεστώς αδήλωτης και εντατικής εργασίας. Βλέπετε, μιας και η νομοθεσία απαγορεύει αυτού του είδους την εργοδοτική σχέση για λόγους “προστασίας της ανθρώπινης ζωής”, οι γυναίκες αυτές εργάζονται σε καθεστώς παρανομίας και μαφιόζικης επιτήρησης. Η κατάσταση θυμίζει λίγο την ποινικοποίηση των ναρκωτικών για την “προστασία της δημόσιας υγείας”, που οδηγεί τους εργαζόμενους σ’ αυτά τα κυκλώματα να δουλεύουν υπό επικίνδυνες συνθήκες, ενώ τα αφεντικά τους βγάζουν μαύρα υπερκέρδη.
Η βασική, όμως, διαφορά είναι ότι στην περίπτωση της ΙΥΑ, το γυναικείο σώμα χρησιμοποιείται ταυτόχρονα ως μέσο παραγωγής και εργατική δύναμη, γίνεται εκκολαπτήριο ωαρίων ή βρεφών. Αυτή η διαφορά σημαίνει βία και έντονη φθορά. Π.χ., η διαδικασία λήψης ωαρίων περιλαμβάνει εντατική ορμονική διέγερση, συνεχείς ιατρικές επισκέψεις και έκθεση σε σοβαρούς κινδύνους για το σώμα των γυναικών.
Όπως σε όλες τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, η αύξηση του κέρδους προέρχεται από την συμπίεση του κόστους παραγωγής: είτε αγοράζοντας φθηνά μέσα παραγωγής, είτε – το βασικότερο – πληρώνοντας χαμηλούς μισθούς. Έτσι συμβαίνει και με τις κλινικές που διαμεσολαβούν ανάμεσα στους πελάτες και τις εργάτριες της αναπαραγωγής: φροντίζουν να υπάρχουν διαθέσιμα όσο το δυνατόν φθηνότερα γυναικεία σώματα.
Τι σημαίνει πως οι κλινικές “φροντίζουν να υπάρχουν” τα φθηνά σώματα; Λέτε να περίμεναν να εμφανιστεί μόνη της μια γυναίκα, θέλοντας να συμβάλει από αλτρουισμό στα υπογόνιμα ζευγάρια; Φυσικά, οι ίδιοι οι γιατροί δεν τρώνε το παραμύθι της “προσφοράς ζωής” που διαφημίζουν. Έχουν δημιουργήσει ένα ψηφιακό (και όχι μόνο) σύστημα εύρεσης εργατριών: ιστοσελίδες, social media, στοχευμένες διαφημίσεις και ωμή παραπλάνηση, προωθώντας την εικόνα της ΙΥΑ ως ασφαλούς και ακίνδυνης διαδικασίας. Βεβαίως, το ταξικό τους ένστικτο τους οδηγεί (σωστά) να αναζητούν τα κατάλληλα προφίλ γυναικών. Υποπτευόμαστε πως δεν απευθύνονται στις κυρίες της Εκάλης και του Πανοράματος, παρόλη την έντονη ροπή των τελευταίων προς την φιλανθρωπία.
3. Η ΠΕΛΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΙΥΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Περιγράψαμε, μόλις, την παραγωγική διαδικασία και την αγορά εργασίας της ΙΥΑ. Αλλά για να αποφέρει κέρδος ένα εμπόρευμα, δεν αρκεί να παραχθεί· η αξιοποίηση θα ολοκληρωθεί όταν αυτό πουληθεί. Επομένως, πρέπει να ρίξουμε και μια ματιά στο τι συμβαίνει με την ζήτηση του αναπαραγωγικού εμπορεύματος.
Οι ΚΥΑ απευθύνονται κυρίως σε ζευγάρια, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα έχει αναδειχθεί σε κεντρικό προορισμό ιατρικού τουρισμού στον τομέα της ΙΥΑ. Η πρόσφατη αύξηση του ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου ηλικίας για την υποβολή μιας γυναίκας σε ΙΥΑ, από τα 50 στα 52 έτη, με γνωμοδότηση της Εθνικής Αρχής ΙΥΑ, ενισχύει αυτήν την κατεύθυνση. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η μεταρρύθμιση αυτή:
“καθιστά το περιβάλλον στην Ελλάδα εξαιρετικά φιλικό για τα υπογόνιμα ζευγάρια που ταξιδεύουν στη χώρα μας από άλλες περιοχές του κόσμου προκειμένου να αποκτήσουν παιδί.“5
Το ελληνικό κράτος διαθέτει το πιο χαλαρό νομοθετικό πλαίσιο στην Ευρώπη για την εφαρμογή μεθόδων ΙΥΑ. Επιπλέον, έχει χαμηλότερο εργατικό κόστος σε σχέση με τις ευρωπαϊκές χώρες, τόσο γενικά όσο και ειδικότερα σχετικά με την αναπαραγωγή. Όπως μας ενημερώνουν οι αρμόδιοι:
“Η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα πιο ευνοϊκά νομοθετικά πλαίσια στην Ευρώπη για την εφαρμογή μεθόδων ΙΥΑ, με υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες, διαφάνεια στη διαδικασία και χαμηλότερο κόστος από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό την καθιστά εξαιρετικά ανταγωνιστικό προορισμό ιατρικού τουρισμού.”6
Στην ίδια πηγή, η Ελλάδα αναφέρεται ως ιδανικός προορισμός για ζευγάρια από Ιταλία, Γερμανία και Γαλλία, καθώς σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι πελάτες από αυτές τις χώρες καλύπτουν το 60% των κύκλων εξωσωματικής γονιμοποίησης. Με βάση στοιχεία του 2011, εκτιμάται ότι στην Ελλάδα πραγματοποιούνται ετησίως από 12.000 έως 15.000 κύκλοι τεχνητής γονιμοποίησης. Το κόστος ανά κύκλο κυμαινόταν τότε από 1.500 έως 3.000 ευρώ, οδηγώντας σε έναν συνολικό ετήσιο τζίρο που υπολογίζεται μεταξύ 24 και 35 εκατομμυρίων ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται τα φάρμακα. Ωστόσο, δεδομένης της αυξημένης ζήτησης και της συνεχούς ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα, είναι πιθανό ότι ο αριθμός των κύκλων τεχνητής γονιμοποίησης και ο συνολικός τζίρος να έχουν αυξηθεί. Να λάβουμε επίσης υπόψη ότι σε αυτό τον τζίρο δεν υπολογίζονται ούτε τα (διόλου ευκαταφρόνητα) έξοδα διαμονής και κατανάλωσης των τουριστών της αναπαραγωγής.
Ο αναπαραγωγικός τουρισμός έχει μια σημαντική συμβολή στην εθνική οικονομία, και – το πιο σημαντικό – έχει προοπτικές μεγάλης ανάπτυξης. Έχει τα γενικά θετικά του τουρισμού, όπως το ότι εισρέει στην χώρα χρήμα από το εξωτερικό, δηλ. λειτουργεί σαν εξαγώγιμο προϊόν παρότι δεν καταχωρείται επίσημα ως τέτοιο Ταυτόχρονα, απουσιάζουν διάφορα μειονεκτήματα του κλασικού τουρισμού: η αναπαραγωγή δεν παρουσιάζει “υπερφόρτωση” στους θερινούς μήνες (αντιθέτως συμβάλει στην χρονική διασπορά του τουρισμού), δεν τροφοδοτεί με κέρδος μικρές και απαρχαιωμένες επιχειρήσεις (οι κλινικές είναι μεγάλες και εκσυγχρονισμένες επιχειρήσεις). Συνεπώς, πέρα από τα υλικά οφέλη των γιατρών-επιχειρηματιών, προσφέρει και σημαντικά υλικά οφέλη στο ελληνικό κράτος, το οποίο έχει αδιαμφισβήτητα κίνητρα να προστατεύσει αυτό τον κλάδο με κάθε πιθανό μέσο.
4. Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΥΑ
Είπαμε παραπάνω ότι οι “δότριες” δεν είναι μάλλον φιλάνθρωπες κυρίες της αστικής τάξης, αλλά γυναίκες της εργατικής τάξης που το κάνουν από ανάγκη. Ας προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε λίγο περισσότερο αυτό το “από ανάγκη”. Η “ανάγκη” που αναφέρουμε εδώ δεν είναι το ίδιο επιτακτική με την “ανάγκη” που οδηγεί το μέσο όρο της εργατικής τάξης στους χώρους εκμετάλλευσης. Προφανώς, όλοι και όλες εργαζόμαστε για να επιβιώσουμε, και όχι γιατί μας αρέσει. Όμως, ο εκβιασμός της μισθωτής εργασίας δεν είναι το ίδιο ασφυκτικός για όλους και όλες: κάποιες οδηγούνται από την “ανάγκη” να στελεχώσουν τις χειρότερες θέσεις εργασίας που άλλοι δεν θα μπορούσαν καν να διανοηθούν.
Η εργασία στην ΙΥΑ δεν είναι μια εργασία που θα προτιμούσε κανείς, ούτε και βέβαια μια ανεπιθύμητη εργασία που καταλήγεις να κάνεις απλώς επειδή δεν διάβασες στις πανελλήνιες. Απαιτεί έναν κρατικό μηχανισμό που θα διασφαλίζει ότι ένα μεγάλο τμήμα της εργατικής τάξης θα ζει σε συνθήκες εξαθλίωσης. Οπότε μάλλον δεν θα είναι υπερβολή να αλλάξουμε την λέξη “ανάγκη” με την λέξη “καταναγκασμός”, και να δούμε την εργασία στην ΙΥΑ ως καταναγκαστική εργασία, τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις. Σαφέστατα, το επίπεδο της βίας ποικίλει ανά περίπτωση: ορισμένες γυναίκες βρίσκονται σε καθεστώς άμεσης ή έμμεσης αιχμαλωσίας, ενώ άλλες γυναίκες εργάζονται στην ΙΥΑ προκειμένου να μπορέσουν να επιβιώσουν. Όλες τους όμως υποβάλλονται σε άθλιες συνθήκες για ψίχουλα και καταλήγουν σε μεγάλη εξάρτηση από τους γιατρούς και τη μαφία.
Το ότι οι εργασιακές συνθήκες στην ΙΥΑ ποικίλουν, δηλαδή ότι υπάρχει μια διατίμηση της γυναικείας εργατικής δύναμης, βρίσκεται πίσω και από μία αντίστοιχη διατίμηση των εμπορευμάτων που αυτές παράγουν. Με απλά λόγια, οι γυναίκες με “καλύτερο” κοινωνικό προφίλ, παράγουν και “καλύτερα” εμπορεύματα. Οι κλινικές προσφέρουν στους πελάτες τους τη δυνατότητα επιλογής ωαρίων βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών όπως το χρώμα ματιών, η σωματική διάπλαση ή ακόμη και η ακαδημαϊκή επίδοση της δότριας, πρακτικές που λειτουργούν ως σύγχρονες μορφές ευγονικής. Η αξιολόγηση των ωαρίων και των δοτριών βασίζεται σε βιολογικά και κοινωνικά κριτήρια, διαμορφώνοντας την τιμή του “προϊόντος” ανάλογα. Π.χ., η κλινική EmBIO IVF στην Αθήνα αναφέρει ότι οι δότριες είναι «υγιείς γυναίκες ηλικίας 19 έως 35 ετών, με πανεπιστημιακή εκπαίδευση και καλό ιατρικό ιστορικό»7. Μέσα σε αυτό το οργανωμένο σύστημα, τα ωάρια κατηγοριοποιούνται σε δύο κλάσεις: αυτά που διαφημίζονται ως “υψηλής ποιότητας” (με υψηλό αντίτιμο) και εκείνα που χαρακτηρίζονται ως “no-name” (χωρίς επαρκείς πληροφορίες ή “ελκυστικά” χαρακτηριστικά, διατιθέμενα σε χαμηλότερες τιμές).
5. Η ΙΑΤΡΙΚΗ, Η ΜΑΦΙΑ ΚΙ ΕΜΕΙΣ
Αφορούν όσα είπαμε κάποιους “σκοτεινούς κύκλους” του οργανωμένου εγκλήματος; Αφορούν μεμονωμένα περιστατικά γιατρών που αθέτησαν τον όρκο του Ιπποκράτη; Είμαστε λίγο σκεπτικές, για να το πούμε ευγενικά.
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο, βρήκαμε πλήθος δημοσιευμάτων για συλλήψεις που αφορούν τέτοια κυκλώματα: στην Αθήνα το 20108, στη Θεσσαλονίκη το 20199, στα Χανιά το 202210, καθώς και την φετινή σχετική υπόθεση στο Ηράκλειο. Ψιλιαζόμαστε ότι οι συλλήψεις αυτές είναι σταγόνες στον ωκεανό της πραγματικής βιομηχανίας της αναπαραγωγής.
Η ΙΥΑ δεν είναι απλώς μια ιατρική πρακτική, ένα προοδευτικό βήμα της επιστήμης, μια αθώα απάντηση στα προβλήματα των υπογόνιμων ζευγαριών. Είναι ένα καλοστημένο μαφιόζικο δίκτυο στο οποίο συνεργάζονται γιατροί, σωματέμποροι και κρατικοί υπάλληλοι. Οι μαφιόζοι της ΙΥΑ μπορεί να μην οπλοφορούν (ή μπορεί και να το κάνουν), σίγουρα όμως δεν είναι φιγούρες βγαλμένες από γκανγκστερικές ταινίες. Εργάζονται μέσα σε καθαρές κλινικές, φορούν λευκές στολές, χρησιμοποιούν κυριλέ επιστημονική γλώσσα, διαφημίζουν τα εμπορεύματα τους με γυαλιστερά φυλλάδια. Κι ενώ διαχειρίζονται καταναγκαστική εργασία, απολαμβάνουν μια εξιδανικευμένη κοινωνική εικόνα ως ήρωες και λειτουργοί του κοινού καλού.
Όσο για εμάς, τις γυναίκες της εργατικής τάξης, είτε η “ανάγκη” μας απέχει από τα όρια της καταναγκαστικής εργασίας είτε όχι, μπορούμε να ξεκινήσουμε από την αναγνώριση αυτής της φρίκης. Να φτιάξουμε συλλογικές εξηγήσεις που διαλύουν τους μύθους της καλοκάγαθης επιστήμης και των γιατρών που μας φροντίζουν· γνώμες βασισμένες στην ταξική, φυλετική και έμφυλη διαίρεση της καπιταλιστικής κοινωνίας και στην κατανόηση της θέσης μας σ’ αυτή. Κι ύστερα, να βγούμε και να πούμε αυτές τις γνώμες τόσο στις αδερφές μας γύρω, όσο και στα μούτρα των αφεντικών στο δημόσιο χώρο.
Ίσως ακούγεται λίγο. Ίσως για την ώρα δεν έχουμε και κάτι ελκυστικότερο να προτείνουμε. Αλλά δεν σας κάνει εντύπωση ότι παίζει ιδιαίτερη μούγκα για το θέμα, ειδικά σε καιρούς που ο αριστερός κρατικός φεμινισμός δίνει και παίρνει; Ε, ίσως, αν ξεκινήσουμε σπάζοντας αυτή τη μούγκα, να καταλάβουμε περισσότερα για το ποιοί είναι φίλοι μας και ποιοι εχθροί μας τριγύρω. Αυτό σίγουρα δεν το λες και λίγο.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΠΟΡΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΙΥΑ
Στη δεκαετία του ’80 και του ’90, τα κυκλώματα εμπορίας γυναικών στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη είχαν ως βασικό αντικείμενο την καταναγκαστική πορνεία. Οι γυναίκες προέρχονταν κυρίως από χώρες όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ουκρανία, με έρευνες να δείχνουν ότι οι περισσότερες από αυτές τις γυναίκες κατέληγαν σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Γερμανία. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ το 2000, υπολογίζεται ότι πάνω από 500.000 γυναίκες κάθε χρόνο κατέληγαν θύματα σε κυκλώματα εκμετάλλευσης, με ποσοστό 40% αυτών να είναι από τις βαλκανικές χώρες.
Η ίδια κοινωνική φιγούρα, που τότε αξιοποιούνταν στην βιομηχανία του σεξ, εντάσσεται τώρα και στην βιομηχανία της ΙΥΑ στο πλαίσιο των νέων αναγκών της αγοράς. Σε μια έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2015 από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, υπολογίζεται ότι περίπου το 30% των γυναικών που εκμεταλλεύονται σε κυκλώματα αναπαραγωγής προέρχονται από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά από την Ουκρανία και τη Μολδαβία.
- https://www.enikos.gr/international/friki-stin-georgia-100-gynaikes-itan-sklaves-se-anthropini-farma-tous-edinan-ormones-kai-epairnan-ta-oaria-tous/2312316/ ↩︎
- https://www.naftemporiki.gr/society/1887378/kykloma-emporias-anthropon-kai-paranomon-yiothesion-vrefon-nees-syllipseis-pos-droysan/ ↩︎
- Άρθρο 1460 του Αστικού Κώδικα. ↩︎
- Ιατρικός Τουρισμός Επισκόπηση διεθνών τάσεων – Στοιχεία για την υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα, Ετήσιο Σχέδιο Δράσης 2021 – Έργο 1.2.1. Υπουργείο Τουρισμού, Γενική Διεύθυνση Τουριστικής Πολιτικής, Διευθυνση Ερευνας, Τμήμα Μελετών και Τεκμηρίωσης. ↩︎
- eaiya.gov.gr, Δελτίο Τύπου: Οι αποφάσεις της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής δημιουργούν ευνοϊκότερο πλαίσιο για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή στην Ελλάδα. Διαδικτυακή σελίδα. ↩︎
- Ό.π. ↩︎
- https://www.ivf-embryo.gr/dotries-oarion ↩︎
- https://www.sigmalive.com/archive/news/greece/306777 ↩︎
- https://www.documentonews.gr/article/emporio-brefwn-kai-elpidas-gia-ateknoys-se-kales-times/ ↩︎
- https://www.iefimerida.gr/ellada/sok-me-kykloma-giatron-poy-ekane-emporia-brefon ↩︎
